Nefrogene Diabetes Insipidus

In een gezond lichaam wordt ongeveer 99% water ontrokken uit de urine voor deze het lichaam verlaat. Hierdoor wordt de urine geconcentreerd van zo’n 180 liter tot 1 à 1,5 liter en wordt het water opgenomen door het lichaam. Deze onttrekking van het water wordt onder andere geregeld door het anti-diuretisch hormoon (ADH) 8-Arginine Vasopressine (AVP). Dit hormoon bindt aan Vasopressine-2 receptoren (V2 receptor). Deze binding zorgt ervoor dat de waterkanaaltjes in de nieren meer permeabel worden, waardoor het water door het niercelmembraan kan stromen, zie figuur 1a en 1b.[1,2]

figuur 1a; nefron uit een nier.[3]

figuur 1b; cel collecting duct, met in het basolaterale membraan de V2 receptor
en in het luminale membraan het aquaporine 2.[1]

Wanneer het AVP onvoldoende wordt geproduceerd of niet goed werkt, treed de binding met de V2 receptoren minder of helemaal niet op en wordt er te weinig of geen water onttrokken uit de urine. In dit geval wordt gesproken van Neurogene Diabetes Insipidus, wat verder buiten beschouwing wordt gelaten.
Ook kan er sprake zijn van een verstoorde nierfunctie, waardoor de nieren ongevoelig zijn voor het antidiuretische effect van het AVP. Deze verstoorde nierfunctie kan veroorzaakt worden door het ontbreken van de V2 receptoren of het ontbreken van de waterkanaaltjes, ook wel aquaporines genoemd, in de nieren. In het geval van verstoorde nierfunctie wordt gesproken van Nefrogene Diabetes Insipidus (NDI). De urine wordt hierdoor veel dunner en wordt ongeremd uitgescheiden. Hierdoor is er een grote kans op uitdroging.[1]

NDI is te herkennen aan polydipsia (extreme dorst) en polyuria (het uitscheiden van grote hoeveelheden sterk verdunde urine). Deze kenmerken zijn niet alleen kenmerken voor NDI maar ook voor andere vormen van Diabetes Insipidus, maar ook voor andere vormen van Diabetes, zoals Diabetes Mellitus (suikerziekte). Om toch te kunnen bepalen of er sprake is van NDI, of een andere vorm van diabetes, wordt een dorstproef uitgevoerd. Deze dorstproef houdt in dat de patiënt 5 tot 6 uur geen water mag drinken. Tijdens deze waterloze periode worden de plasma concentratie en het urine volume gemeten. Meteen na de periode kan de urine concentratie worden gemeten. In geval van NDI zal de urine een lage concentratie hebben en het bloed een hoge. Na deze metingen wordt een infuus gegeven met synthetisch AVP, desmopressine acetaat (DDAVP). Bij een NDI patiënt is er sprake van een totale resistentie tegen het AVP, waardoor deze patiënt niet zal reageren op het infuus met AVP (de urine blijft erg dun).
Met een mutatie test kan, na vaststellen van de diagnose NDI, worden bepaald welk gen gemuteerd is en op welke plaats in het gen de mutatie zit. Hiermee kan een onderscheid worden gemaakt tussen de verschillende erfelijke vormen van NDI. Zie hiervoor AVPR2 en AQP2.[1,2]

NDI kan verworven worden door onder andere het gebruik van medicijnen. Ook kan de ziekte erfelijk zijn. Dit is op meerdere manieren mogelijk, zowel X-chromosomaal als autosomaal. Hier wordt verder op ingegaan bij “erfelijkheid”. In het geval van X-chromosomale overerving is er sprake van mutaties in het Arginine Vasopressine Receptor 2 (AVPR2) gen en in het geval van autosomale overerving zijn er mutaties aanwezig in het Aquaporine 2 (AQP2) gen. Bij “erfelijke NDI” wordt ingegaan op de verschillende mutaties in de twee genen en op welke manier deze mutaties NDI veroorzaken.[1]

Erfelijke NDI kan nog niet worden genezen. Onderzoekers zijn momenteel bezig met een onderzoek naar de toepassing van gentherapie. Wel is het mogelijk NDI onder controle te houden. Dit wordt gedaan door veel te drinken, door middel van een dieet voor een laag natriumgehalte of door het gebruik van “thiazide diuretics” (deze zorgen voor een kleiner urine volume).
Verworven NDI kan, afhankelijk van de oorzaak, worden behandeld. De behandeling richt zich dan op de oorzaak van verworven NDI en is daardoor specifiek voor een bepaalde oorzaak. Zie hiervoor Verworven NDI.[2]

Renske Janssen
DAS 10 Human Genetic Disorders
Onderwerp: Nefrogene Diabetes Insipidus
4e jaar Applied Science
Fontys Hogeschool Toegepaste Natuurwetenschappen